Planowe postarzanie laptopów – mit czy rzeczywistość?


Czy zdarzyło Ci się kiedyś kupić nowego laptopa, który po dwóch-trzech latach użytkowania zaczął wyraźnie zwalniać, przegrzewać się, szybciej rozładowywać albo po prostu… psuć się bez wyraźnej przyczyny? Choć może to brzmieć jak teoria spiskowa, coraz więcej użytkowników i specjalistów z branży IT podejrzewa producentów sprzętu elektronicznego o stosowanie tzw. planowego postarzania produktów. Co to właściwie oznacza i czy rzeczywiście laptopy są projektowane tak, by psuły się szybciej, niż by mogły? Przyjrzyjmy się bliżej tej kontrowersyjnej kwestii.

Czym jest planowe postarzanie?

Planowe postarzanie (ang. planned obsolescence) to strategia polegająca na celowym projektowaniu produktu w taki sposób, aby jego żywotność była ograniczona. Innymi słowy – urządzenie ma działać tylko przez określony czas, po czym staje się bezużyteczne, nieaktualne lub trudne do naprawy.

Celem takiego działania jest zwiększenie sprzedaży nowych modeli i zmuszenie konsumentów do częstszej wymiany sprzętu. Ta koncepcja istnieje od wielu dekad – po raz pierwszy głośno mówiło się o niej w latach 30. XX wieku w kontekście przemysłu oświetleniowego. Dziś temat wraca na tapetę głównie w odniesieniu do elektroniki użytkowej, w tym właśnie laptopów.

Jakie są przykłady planowego postarzania w laptopach?

Chociaż producenci nigdy oficjalnie nie przyznają się do stosowania tej praktyki, istnieje szereg symptomów, które mogą świadczyć o celowym skracaniu żywotności laptopów. Oto kilka z nich:

1. Trudna (lub niemożliwa) naprawa

W wielu nowoczesnych laptopach:

  • pamięć RAM jest wlutowana w płytę główną,
  • baterie są klejone i niewymienne bez specjalistycznych narzędzi,
  • dostęp do dysku lub wentylatora wymaga rozmontowania całej obudowy.

Takie konstrukcje skutecznie zniechęcają do samodzielnej naprawy, a naprawa w serwisie często okazuje się nieopłacalna.

2. Zamykanie systemów na aktualizacje

Starsze modele laptopów często przestają otrzymywać aktualizacje systemowe lub sterowniki, mimo że sprzęt nadal działa sprawnie. Może to powodować:

  • brak zgodności z nowym oprogramowaniem,
  • luki bezpieczeństwa,
  • błędy i niestabilność systemu.

W praktyce oznacza to, że użytkownik jest zmuszony do wymiany urządzenia, mimo że fizycznie wciąż działa.

3. Zmniejszająca się wydajność

Niektóre aktualizacje oprogramowania lub firmware’u mogą celowo ograniczać wydajność starszych modeli – pod pretekstem oszczędzania energii lub ochrony przed przegrzaniem. Głośnym przypadkiem była sytuacja z Apple i iPhone’ami, gdzie po aktualizacji systemu starsze modele zaczęły działać wolniej. Choć producent tłumaczył to ochroną baterii, wielu użytkowników odebrało to jako klasyczny przykład planowego postarzania.

4. Słaba jakość komponentów

Tańsze laptopy często wykorzystują komponenty o ograniczonej trwałości:

  • wentylatory o niskiej jakości łożyskach,
  • tanie układy zasilania podatne na przegrzanie,
  • plastiki obudowy pękające po roku-dwóch.

Takie „oszczędności” mogą celowo skracać żywotność urządzenia i zachęcać do zakupu nowszego modelu.

Czy każdy producent stosuje planowe postarzanie?

Nie można wrzucać wszystkich firm do jednego worka. W rzeczywistości istnieje spora różnica między laptopami konsumenckimi a modelami klasy biznesowej.

Laptopy biznesowe, np. Lenovo ThinkPad, Dell Latitude czy HP EliteBook, są:

  • łatwiejsze do serwisowania,
  • często mają wymienną baterię i RAM,
  • objęte dłuższym wsparciem technicznym,
  • produkowane z myślą o wieloletnim użytkowaniu.

Z kolei wiele modeli konsumenckich projektowanych jest pod kątem estetyki, smukłości i niskiej ceny – kosztem trwałości i możliwości rozbudowy. To właśnie one najczęściej padają ofiarą zarzutów o postarzanie.

Konsekwencje dla użytkowników i środowiska

Planowe postarzanie laptopów ma daleko idące skutki:

  • koszty dla konsumenta – konieczność częstszej wymiany sprzętu to wyższe wydatki,
  • marnotrawstwo zasobów – sprawne technologicznie urządzenia trafiają na śmietnik,
  • zanieczyszczenie środowiska – elektrośmieci rosną w zastraszającym tempie,
  • uzależnienie od producenta – użytkownik traci kontrolę nad własnym sprzętem.

Na szczęście rośnie świadomość społeczna w tym zakresie, a coraz więcej organizacji i instytucji zaczyna mówić o prawie do naprawy.

Prawo do naprawy i inicjatywy prokonsumenckie

W odpowiedzi na narastający problem niektóre kraje – zwłaszcza w Unii Europejskiej i USA – wprowadzają przepisy wspierające prawo do naprawy (Right to Repair). Zakładają one m.in.:

  • obowiązek udostępniania części zamiennych przez producentów,
  • uproszczenie konstrukcji sprzętu,
  • dostarczanie instrukcji serwisowych,
  • oznaczanie trwałości produktów.

W dłuższej perspektywie ma to zwiększyć żywotność sprzętu i ograniczyć ilość elektroodpadów.

Jak chronić się przed skutkami planowego postarzania?

  1. Wybieraj sprzęt z możliwością modernizacji – np. z wymienną pamięcią RAM, dyskiem, baterią.
  2. Kupuj modele biznesowe – choć droższe, są solidniejsze i lepiej wspierane.
  3. Unikaj najnowszych trendów „ultra-slim” – często oznaczają brak możliwości naprawy.
  4. Zwracaj uwagę na długość gwarancji i dostępność serwisu.
  5. Śledź niezależne testy i opinie użytkowników – to najlepsze źródło wiedzy o realnej trwałości sprzętu.

Planowe postarzanie laptopów to nie mit, choć nie zawsze ma postać celowego „psucia” sprzętu. Często jest wynikiem kompromisów projektowych, cięcia kosztów i skracania cyklu życia produktów w imię szybkiej konsumpcji. Niestety, to użytkownik końcowy ponosi tego konsekwencje – finansowe i środowiskowe.

Warto być świadomym konsumentem: wybierać trwały sprzęt, wspierać ideę naprawialności i naciskać na producentów, by produkowali laptopy bardziej etycznie i odpowiedzialnie. W końcu to my decydujemy o tym, jaki rynek technologii chcemy wspierać – świadomymi wyborami.


We use cookies to personalise content and ads, to provide social media features and to analyse our traffic. We also share information about your use of our site with our social media, advertising and analytics partners. View more
Cookies settings
Accept
Privacy & Cookie policy
Privacy & Cookies policy
Cookie name Active

Who we are

Suggested text:Our website address is: https://zszio-kg.edu.pl.

Comments

Suggested text:When visitors leave comments on the site we collect the data shown in the comments form, and also the visitor’s IP address and browser user agent string to help spam detection.

An anonymized string created from your email address (also called a hash) may be provided to the Gravatar service to see if you are using it. The Gravatar service privacy policy is available here: https://automattic.com/privacy/. After approval of your comment, your profile picture is visible to the public in the context of your comment.

Media

Suggested text:If you upload images to the website, you should avoid uploading images with embedded location data (EXIF GPS) included. Visitors to the website can download and extract any location data from images on the website.

Cookies

Suggested text:If you leave a comment on our site you may opt-in to saving your name, email address and website in cookies. These are for your convenience so that you do not have to fill in your details again when you leave another comment. These cookies will last for one year.

If you visit our login page, we will set a temporary cookie to determine if your browser accepts cookies. This cookie contains no personal data and is discarded when you close your browser.

When you log in, we will also set up several cookies to save your login information and your screen display choices. Login cookies last for two days, and screen options cookies last for a year. If you select "Remember Me", your login will persist for two weeks. If you log out of your account, the login cookies will be removed.

If you edit or publish an article, an additional cookie will be saved in your browser. This cookie includes no personal data and simply indicates the post ID of the article you just edited. It expires after 1 day.

Embedded content from other websites

Suggested text:Articles on this site may include embedded content (e.g. videos, images, articles, etc.). Embedded content from other websites behaves in the exact same way as if the visitor has visited the other website.

These websites may collect data about you, use cookies, embed additional third-party tracking, and monitor your interaction with that embedded content, including tracking your interaction with the embedded content if you have an account and are logged in to that website.

Who we share your data with

Suggested text:If you request a password reset, your IP address will be included in the reset email.

How long we retain your data

Suggested text:If you leave a comment, the comment and its metadata are retained indefinitely. This is so we can recognize and approve any follow-up comments automatically instead of holding them in a moderation queue.

For users that register on our website (if any), we also store the personal information they provide in their user profile. All users can see, edit, or delete their personal information at any time (except they cannot change their username). Website administrators can also see and edit that information.

What rights you have over your data

Suggested text:If you have an account on this site, or have left comments, you can request to receive an exported file of the personal data we hold about you, including any data you have provided to us. You can also request that we erase any personal data we hold about you. This does not include any data we are obliged to keep for administrative, legal, or security purposes.

Where your data is sent

Suggested text:Visitor comments may be checked through an automated spam detection service.

Save settings
Cookies settings